Zaglądamy do ula - rzecz o jajeczkach, larwach i poczwarkach

Dziś naukowo. To dlatego, że postanowiłam Wam pokazać komórki oraz opowiedzieć o etapach rozwoju pszczół. Często pytacie mnie i mojego męża o to, jak wygląda życie pszczół w ulu. Czym są karmione, ile czasu zajmuje im „dorastanie”, co decyduje o tym, że pełnią funkcję robotnicy lub królowej, wreszcie – jak długo żyją. Mam nadzieję, że udało mi się odpowiedzieć na te pytania w dzisiejszym poście.

Tytułem wprowadzenia - składanie jaj

Matka pszczela składa jaja cyklami. Po złożeniu 20-30 jaj robi sobie przerwę. W jej trakcie pszczoły odżywiają ją bardzo intensywnie mleczkiem pszczelim. Matka nie składa jaj do przypadkowej komórki plastra. Wybiera komórki, które zostały przez robotnice wyczyszczone, a następnie wypolerowane (śliną ;). Dzięki temu komora jest gładka i błyszcząca.

Zanim matka złoży jajo, wkłada przednie nogi i głowę do komórki, żeby zbadać ją czułkami. Jeśli komórka zyska jej aprobatę, podciąga odwłok i wsuwa go do komórki. Następnie otwiera koniec odwłoka, wysuwa żądło skierowane ku grzbietowi i bada najpierw dno komórki. Potem przylepia jajo cieńszym końcem mniej więcej pośrodku dna komórki. Składanie jaja trwa około pół minuty. Matka pszczela może składać jaja unasienione i nieunasienione. Do mniejszych komórek plastra składa jaja unasienione, z których rozwiną się robotnice, a do większych – nieunasienione, z których powstaną trutnie.

Matka zaczyna składanie jaj na plastrze mniej więcej od środka. Następnie, zataczając coraz większe kręgi, powiększa powierzchnię czerwiu. Co pewien czas przechodzi na drugą stronę plastra i dokładnie naprzeciw zaczerwia podobną powierzchnię.

Ciekawostki:

W czasie składania jaj matka przechodzi w ulu 250 m dziennie! Na wiosnę składa najwięcej jaj, zwłaszcza w czerwcu – nawet 1-2,5 tysiąca jaj w ciągu doby, co znacznie przewyższa jej własny ciężar. Przeciętnie jednak składa około 1,5 tysiąca jaj na dobę.

Zobaczcie plaster i komórki z czerwiem, a potem Wam o nich opowiem :)

Jajo, larwa i poczwarka, czyli o czerwiu

Jajo pszczele jest barwy perłowo białej. Ma kształt wygiętego walca z zaokrąglonymi końcami. Jeden koniec jest grubszy, a drugi cieńszy. Rozwój jaj trwa 72-76 godzin. W tym czasie rozwija się embrion. Larwa pszczoły po wyjściu z jaja waży około 0,11 mg, a jej długość wynosi 1,6 mm. Leży wygięta w mleczku pszczelim na dnie komórki. Mleczko zawiera duże ilości białka, tłuszczów, cukrów i witamin. Pszczoły karmicielki sprawdzają stan pokarmu, zaglądając do komórki z larwą 1300 razy na dobę, czyli prawie co minutę [sic!]. Do starszych larw zaglądają częściej. Okres żerowania larw trwa 6 dni, w tym czasie karmicielki zaglądają do larw około 10 tys. razy. Gdy uznają to za potrzebne, dodają mleczko. Obliczono, że robią to średnio co dziesiątą wizytę.

Na zdjęciu widzicie jak pszczoła karmicielka bada komorę z larwą. Sprawdza, czy w komorze jest wystarczająco dużo pokarmu, jeśli nie, to go uzupełnia. Widać też otwarte komory z larwami.

Larwa pływa w mleczku i posuwając się ruchem okrężnym, zjada je. Dzięki temu bardzo szybko rośnie. Po jednym dniu waży 5 razy więcej, po 2 dniach – 30 razy więcej, a po 5-7 dniach aż 1500-3500 razy więcej niż w chwili wylęgnięcia.

Czy z larwy płci żeńskiej będzie robotnica czy matka, zależy od żywienia. Do trzeciego dnia życia larwy są karmione pokarmem o podobnym składzie, tj. mleczkiem pszczelim, z tym, że larwy w matecznikach dostają go więcej. Po trzech dniach następuje zmiana pokarmu larw robotnic i trutni. Otrzymują one papkę, czyli mieszaninę miodu, pyłku i mleczka. Natomiast larwy przeznaczone na matki odżywiają się do szóstego dnia życia wyłącznie cudownym mleczkiem pszczelim. Te trzy dni różnicy w karmieniu wywołuje taki skutek, że pszczoły robotnice są samicami uwstecznionymi i żyją 5-6 tygodni (przy czym trzeba pamiętać, że te, które zimują, żyją 6-9 miesięcy), natomiast matka ma rozwinięte narządy płciowe i żyje około 5 lat!

Z larwy powstaje poczwarka, która już jest podobna do owada doskonałego; ma tylko słabo wykształcone skrzydła. Początkowo poczwarka jest biała, następnie ciemnieją jej oczy, a potem powoli całe ciało. Po barwie oczu można określić wiek poczwarki. Pod oskórkiem poczwarki wyrastają włosy i inne części ciała.
Całkowity rozwój matki, robotnicy i trutnia trwa odpowiednio 16, 21 i 24 dni. Wszystkie stadia rozwoju pszczół, od jaja do poczwarki, są nazywane czerwiem. Do chwili zasklepienia komórek jest to czerw otwarty, a później kryty (zasklepiony).

Na filmie widać wszystkie stadia rozwoju – możecie zobaczyć czerw jeszcze niezasklepiony i ten już zamknięty oraz pszczoły karmicielki, które podają mleczko larwom (to wszystko widać także na zdjęciu).

Źródło: Hodowla pszczół, pod red. Jerzego Wilde, Jarosława Prabuckiego, Poznań 2008.